بررسی صفات مرفولوژیک و تنوع ژنوتیپ های مختلف پنبه آپلند (Gossypium hirsutum) در ایران

به منظور آگاهی از میزان تنوع در ژنوتیپ های مختلف آپلند(Gossypium hirsutum) در ایران، 35 ژنوتیپ مختلف شامل ارقام وارداتی، دورگ و موتانت موجود در موسسه تحقیقات پنبه ایران در سال های 1376 و 1377 در گرگان مورد ارزیابی قرار گرفتند. بررسی صفات مرفولوژیکی و کمی، تنوع بسیار خوبی را در بین ژنوتیپ های مورد مطالعه نشان دادند از 15 صفت اندازه گیری شده، 12 صفت در سال 1376 و 11 صفت در سال 1377 دارای اختلاف معنی دار آماری بودند. بررسی نتایج دو ساله نیز اختلاف بین ژنوتیپ های مختلف را از نقطه نظر تمامی صفات مورد مطالعه تایید نمود. در مقایسه میانگین تیمارها با آزمون چند دامنه ای دانکن، رقم جکوروا (Gukurova) از نظر عملکرد در ردیف اول و رقم ورامین در ردیف آخر قرار گرفتند و از نظر زودرسی ارقام شیرپان 603 (Shirpan 603)، شیرپان 539 (Shirpan 539)، بلی ایزوار (Beli Izvor) و استرین شماره 254 در ردیف اول و ارقام تجارتی ساحل و ورامین در ردیف آخر قرار گرفتند. برای گروه بندی ژنوتیپ های مختلف از دو روش آماری چند متغیره تجزیه خوشه ای (Cluster analysis) و تجزیه به مولفه های اصلی (Principal Component Analysis = PCA) استفاده شد که هر دو روش نتایج تقریبا مشابهی را نشان دادند، به طوری که ژنوتیپ های مختلف در چهار گروه متفاوت گروه بندی شدند. بدیهی است که کلاس های دورتر در دورگ گیری ها، هتروزیس بیشتر و نتایج بهتری را نشان خواهند داد و این احتمال وجود دارد که بتوان در طی برنامه های آتی اصلاح پنبه، نتایج مفیدی را از تلاقی دسته های مختلف به دست آورد.